محمدحسین حلیمی به عنوان نقاش، عکاس، خوشنویس و استاد دانشگاه، دکتری خود را در رشته زیبایی شناسی از دانشگاه سوربن دریافت کرده و تاکید دارد می‌توان از هنرهای تجسمی در طراحی شهری استفاده کرد. به همین دلیل هم از واژه جدیدی با نام "طراحی تجسمی" استفاده می‌کند. گفتگوی زیر در مورد وضعیت گرافیکی شهر تهران است:
منظر شهر تهران به نظر شما چگونه است؟
محمدحسین حلیمی : امروزه با ازدیاد روزافزون جمعیت و گسترش خارق‌العاده شهر تهران که به صورت اقیانوسی بی‌کران از مجموعه‌های شهری، ساختمان‌های کوچک و بزرگ و خیابان‌های پهن و باریک درآمده، میلیونها موجود زنده و بیجان را شامل می‌شود که صبح تا شام، آرام یا شتابان، گذر عمر خود را تجربه می‌کنند و زمان را به نحوی تعریف و ترسیم می‌کنند. در این اقیانوس بی‌کران به نام تهران، مسائل به همان اندازه متعدد است که ذکر آنها نیاز به دانش و تخصصهای متنوعی دارد. یکی از تخصصهای مورد نیاز شهر امروزی، برخورداری از امکانات علمی، هنری، معماری و طراحی شهری است که آنهم با ویژگیها و تخصصهای دیگری مطرح است.
نقش هنرهای تجسمی در بهبود فضای شهر تهران چیست؟
- طراحی تجسمی که به خودی خود شامل رشته‌های هنری متنوعی است، در طراحی و ساماندهی شهری امروز و به خصوص با ویژگیهای کلان شهر تهران نقش اساسی و تعیین کننده‌ای دارد. هر اندازه که از امکانات سازنده طراحی تجسمی استفاده شود، از میزان آشفتگی و درهم و برهمی این اقیانوس بی‌کران به نام تهران کاسته می‌شود. البته موفقیت طراحی تجسمی، نیازمند همکاری، همراهی و تشریک مساعی واحدها و سازمانهایی است که روند شکل‌گیری، ایجاد نظم و انضباط شهری را به عهده دارند اما سهم طراحی تجسمی در آموزش و ایجاد نظم در رفتارهای منضبط اجتماعی، به خصوص ارتباطات فرهنگی حائز اهمیت است.
منظر شهر تهران به نظر شما چگونه است؟
محمدحسین حلیمی : امروزه با ازدیاد روزافزون جمعیت و گسترش خارق‌العاده شهر تهران که به صورت اقیانوسی بی‌کران از مجموعه‌های شهری، ساختمان‌های کوچک و بزرگ و خیابان‌های پهن و باریک درآمده، میلیونها موجود زنده و بیجان را شامل می‌شود که صبح تا شام، آرام یا شتابان، گذر عمر خود را تجربه می‌کنند و زمان را به نحوی تعریف و ترسیم می‌کنند. در این اقیانوس بی‌کران به نام تهران، مسائل به همان اندازه متعدد است که ذکر آنها نیاز به دانش و تخصصهای متنوعی دارد. یکی از تخصصهای مورد نیاز شهر امروزی، برخورداری از امکانات علمی، هنری، معماری و طراحی شهری است که آنهم با ویژگیها و تخصصهای دیگری مطرح است.
نقش هنرهای تجسمی در بهبود فضای شهر تهران چیست؟
- طراحی تجسمی که به خودی خود شامل رشته‌های هنری متنوعی است، در طراحی و ساماندهی شهری امروز و به خصوص با ویژگیهای کلان شهر تهران نقش اساسی و تعیین کننده‌ای دارد. هر اندازه که از امکانات سازنده طراحی تجسمی استفاده شود، از میزان آشفتگی و درهم و برهمی این اقیانوس بی‌کران به نام تهران کاسته می‌شود. البته موفقیت طراحی تجسمی، نیازمند همکاری، همراهی و تشریک مساعی واحدها و سازمانهایی است که روند شکل‌گیری، ایجاد نظم و انضباط شهری را به عهده دارند اما سهم طراحی تجسمی در آموزش و ایجاد نظم در رفتارهای منضبط اجتماعی، به خصوص ارتباطات فرهنگی حائز اهمیت است.
کدامیک از رشته‌های تجسمی در ایجاد فضای مقبول شهری بیشتر دخالت دارد؟
- یکی از زمینه‌های بسیار تاثیرگذار طراحی تجسمی، در ایجاد نظم و انضباط شهری، گرافیک شهری است که چهره، منظر و زوایای شهر را برای ساکنین آن قابل تحمل می‌کند و در ارتباطات شهری، تسهیلات فراهم، امنیت و آرامش را ایجاد می‌کند. همچنین با توجه به ویژگیهای خط فارسی و خصوصیات فرهنگی، بسیاری از عناصر شکلی به صورت ملی کاربرد دارد و در ضمن نمونه‌های استاندارد بین‌المللی نیز معتبر هستند. علائم تصویری و نوشتاری که به صورت نمونه‌های استاندارد بین‌المللی درآمده، در صورتی که آگاهانه و منطبق بر ضوابط صحیح علمی و به صورت صحیح طراحی و با ابداعات هنرمندانه ساماندهی شده باشد، مردم را از سردرگمی نجات می‌دهد و از اتلاف وقت آنان جلوگیری و از حقوق اجتماعی افراد حمایت می‌کند. البته طراحی تجسمی می‌تواند در استتار فضاهای خسته کننده و هرج و مرج ناشی از طراحی و ساخت انواع شکلهای معماری که آشفتگی و آلودگی بصری ایجاد کرده، بکار گرفته شود و آن را بهبود بخشد، آرامش ایجاد و در هماهنگی میان زوایا و مناظر شهری نقش بازی کند.
با توجه به تنوع و تضاد شدید نمونه‌های تجسمی شهر تهران، چگونه می‌توان آنها را اصلاح نمود؟
- یکی از موارد طراحی تجسمی، طراحی فضاهای سبز و معماری و به طور کلی معماری مناظر شهری است که خوشبختانه از چند سال پیش شهرداری تهران آن را شروع کرده و جلوه‌های خوشایند و قابل تحملی در حاشیه برخی خیابانها، بزرگراهها و پلها بوجود آورده است. اینگونه اقدامات نمونه‌های موفقی هستند که اثرات خوب و سازنده آن را هیچکس نمی‌تواند کتمان کند یا اینکه اقدامات خوب شهرداری را نسبت به پاکسازی پیاده‌روها، چیدمان موزائیکها و سنگ فرش خیابانها نادیده بگیرد اما تنوع و تضاد موجود در طراحی تجسمی دکورهای شهری از جمله آنچه را که در نقاشیهای دیواری ملاحظه می‌کنیم جز با مطالعه علمی و تخصصی نمی‌توان برطرف نمود و موضوعات و محتوای آنها را بدون اشراف هنری و فرهنگی نمی‌توان تغییر داد. از دیگر موارد مهم تجسمی، مبلمان شهری است که به صورت اشیا و وسایل کاربرد عمومی به شکلهای مختلف در معماری مناظر شهری اهمیت و جایگاه خود را دارند. طراحی صندلیها و نیمکتها در حاشیه خیابانها و پارکها، طراحی ایستگاههای تاکسی و اتوبوسها و قطارها، گیشه‌های فروش روزنامه و نشریات، تلفنهای عمومی، صندوق پست، پله‌ها و پلهای عابر پیاده، چراغهای روشنایی، گلدانها و سکوهای مخصوص راهنماها و بسیاری موارد دیگر، همگی نیاز به طراحی تسجمی آگاهانه و هماهنگ دارند تا چهره شهر آشفته تهران را به صورت شهری ایده‌ال، مناسب با انتظارات مردم و توقع زمانه درآورند.
آیا شکل و شمایل شهر تهران با معیارهای فرهنگی ما انطباق دارد؟
قطعا خیر. اما در صورتی که به هویت فرهنگی و ارزشهای میراث هنری خودمان آگاهی و اعتقاد داشته باشیم می‌توانیم با الهام از ارزشها و الگوهای هنری گذشته خود، درس بگیریم. سپس با انطباق آن با طراحی معاصر، عالمی تازه نقش و طرح بیندازیم و جلوه‌های بدیع طراحی تجسمی مرتبط با شهر را ایجاد کنیم.
ایرانیان اولین مردمانی بوده‌اند که نمونه‌های بی‌نظیر طراحی شهرها ومعماری محافل جمعی را به وجود آورده‌اند و عالمانه‌ترین و هنرمندانه‌ترین نمونه‌های طراحی شهر و محافل جمعی را ایجاد کرده‌اند. با اندکی توجه به تاریخ و نمونه‌های شهری ایرانی مثل اصفهان، یزد، کرمان، همدان، قزوین، تبریز و..نقش هنرمندان و صنعتگران با حرفه‌های مختلف و متنوع مشخص می‌شود. البته اگر بخواهیم کماکان، به تقلیدهای خوب نفهمیده الگوهای غربی در طراحی معماری و شهرسازی و خصوصا در طراحی تجسمی ادامه دهیم باید آشفتگی بیشتری را در ایجاد مناظر شهری به انتظار بنشینیم. ضمنا هم اکنون که با سیطره امکانات ارتباطی و تبلیغات متنوع جهانی، جلوه‌ها و مظاهر مادی مدرن غیرایرانی، زندگی ما را دربرگرفته ولی هنوز ارزشهای فرهنگ سنتی و ادب ایرانی کاملا رنگ نباخته است، می‌توان طراحان و هنرمندان معاصر ایرانی را برای حفظ اعتبار و منزلت انسان معاصر ایرانی، دعوت کرد. بی‌دلیل نیست که هرجا موفقیتی در طراحی تجسمی و به طور کلی طراحی شهر و معماری بدست آمده میزان بهره‌مندی از عناصر الهام‌بخش و ارزشی فرهنگ و هنر ایرانی تاثیرگذار بوده است.
حادترین مسئله شهر تهران چیست؟
- اینجا محل جلوه و نتیجه برنامه‌های تقلیدی از الگوهای ناهماهنگ شهری و اجتماعی است که اجتماع عظیمی را گرفتار کرده. ایرانیها، بیشتر به صورت انفرادی در خانواده، فامیل و در محافل کوچک، نسبت به آداب، اخلاق و ارتباطات بین خود، به تربیت و انضباط پایبند هستند که این ویژگی را از فرهنگ سنتی خود تعلیم دیده‌اند اما از هنگامی که با نوعی از ارتباطات اجتماعی گسترده درگیر شده‌اند که در گزینش آن چندان دخالتی نداشته‌اند و بالاجبار با عوامل و مظاهر مدرن آن روبرو شده‌اند، بی‌آنکه انضباط و مقررات مخصوص آن را آموخته یا در اختیار داشته باشند، در تضاد شدیدی قرار گرفته‌اند که بناچار هریک به سهم خود و با ابتکار و تلاش شخصی با آن درگیر می‌شوند تا مشکل را خودشان حل کنند. در نتیجه هرج و مرج ایجاد می‌شود و بدین صورت مسائل پیچیده شهری بوجود می‌آید که بارسنگینی برای مسئولین ایجاد می‌کند. در چنین شرایطی هیچ راهی نیست مگر آنکه از همه امکانات علمی، فنی، هنری و نیروهای منضبط استفاده شود و هماهنگ با ضرورتها و نیازها، آموزش و هدایت جامعه با برنامه‌ریزی دقیق پیش برود. البته سهم طراحان تجسمی در آموزش و طراحی همه امکانات هنرهای تجسمی برای رفع مشکل بسیار حائز اهمیت است.
(گفتگو از سحر آزاد، خبرگزاری مهر)