گرافیک نت؛ عصر روز پنجشنبه سیزدهم اسفندماه آخرین جلسهی سال ۹۴ با موضوع جستجوی خلاقانه در نشانههای نوشتاری به ارائهی استاد ایرج میرزاعلیخانی برگزار شد. در زیر چکیدهای از ارائهی ایشان آمده است:
در ابتدا ایشان گفت، که قرار است سلسله جلساتی را به طراحی نشانه اختصاص بدهیم و جستجوهایی که در این زمینه انجام شده است را بررسی کنیم؛ باشد که این جلسات کمکی به طراحان گرافیک برای خلق آثاری ارزشمند باشد. در نخستین جلسه به موضوعاتی نظیر نگاهی نو به طراحی نشانههای نوشتاری، و وسعت توان طراح در خلق یک نشانه، امکان دگرگونی حروف در نشانههای نوشتاری و محدودیتهای پیش روی طراح خواهیم پرداخت.
سپس میرزاعلیخانی، ضمن نمایش مجموعهای از نشانههای نوشتاری خود و شاگردانش، بر لزوم تلاش و جستجوی علاقمندان به طراحی این شاخه از نشانه به یافتن شباهتها در حروف فارسی و "همانندسازی" بین آنها تأکید کرد؛ این که مثلاً چگونه میتوان فرم "ک" را به فرم "ح" نزدیک کرد و . . .
البته وی، پیش از به نمایش در آوردن آثار دانشجویان خود در سال 1372، از حضار خواست تا به مقطع زمانی خلق نشانهها در هنگام بررسی آنها توجه داشته باشند؛ چرا که وقایع رخداده درمقطعی خاص ـ از قبیل نمایشگاههای ادواری، مسابقات برگزارشده، طراحیهای انجامشده، کتابهای فراوان منتشرشده ـ همواره بر کار طراح تأثیر میگذارد و به او کمک میکند تا گامهای خود را با قدرت بیشتری بردارد و فرمهای جدیدی به طرح خود اضافه کند. اما چنین رویدادهایی در آن مقطع خاص کمیاب یا حتی نایاب بود. برای مثال، تا زمانی که استاد مرتضی ممیز نشان "موزهی رضا عباسی" را کار نکرده بودند، هیچکس این شیوه را در طراحی نشانه بکار نمیبرد و این کار ایشان راهگشای بسیاری از طراحان شد. نیز در سال ۶۲، با چاپ کتاب "نشانههای مرتضی ممیز"، نقطهی عطفی در طراحی نشانه در ایران بهوجود آمد. هرچند طراحان بزرگ بسیاری در همان زمان در این عرصه فعالیت داشتند، ولی کتاب ایشان مرجعی برای کلیهی طراحان گرافیک شد و بسیار تأثیرگذار واقع گردید.
در ادامه، ایشان به چند نکتهی مهم در طراحی نشانه، از جمله ضرورت آشنایی طراحان با تمام خطوط فارسیـعربی و دانستن تفاوتهای آنها با یکدیگر پرداخت. شخصیت حروف، اوج و نزول حروف، نازک شدن و ضخیم شدن حروف و موارد دیگر در این بخش مورد کاوش و بررسی قرار گرفت.
وی در ادامه اضافه کرد: “کار هنرمند دیدن و جستجو کردن است و کار طراح گرافیک به عنوان یک هنرمند از آن هم پیچیدهتر است، چرا که طراح گرافیک با کل جامعه سروکار دارد. برای مثال، وقتی یک طراح گرافیک انجام سفارشی را بر عهده میگیرد آن را نه برای سفارشدهنده، بلکه برای مصرفکننده طراحی میکند؛ پس کار دقیقتر و پیچیدهتر است. یک طراح گرافیک باید جستجوگر و با دانش باشد. مطالعه امری جداییناپذیر برای طراح گرافیک است. او باید مدام در حال مطالعه، دیدن، و به تبع آن ثبت کردن باشد. هر جا نقشی یا طرحی دید که نظرش را جلب کرد، باید آن را ثبت کند تا در آینده بتواند از آن کمک بگیرد.
ایرج میرزا علیخانی در ادامه خاطرنشان کرد، شروع کار طراحی نشانه برای ایشان با کلاس استاد ممیز شروع شد و بنا به علاقهای که به موضوع نشانه داشتند شروع به گردآوری نشانههای ایران از سال ۱۳۰۰ تا سال ۱۳6۵ کردند. در بین آن نشانهها، با دیدن نشانهی بسیار خلاقانهی"انحصار دخانیات ایران" که در سال 1305، یعنی زمانی که هنر گرافیک نهتنها در ایران بلکه در دنیا ناشناخته بود، طراحی شده بود علاقهشان به این مبحث بیشتر شد و همین امر باعث آغاز فعالیتی جدی و مستمر در این زمینه گردید.
ایشان در ادامهی بحث و در جواب یکی از حضار که در مورد خوانایی نشانه پرسید، گفت: “در گام اول، این مهم است که شما نشانه را برای کجا و به چه منظور طراحی میکنید. برای مثال، نشانهی نوشتاری یک روزنامه با نشانهی نوشتاری یک شرکت بسیار تفاوت دارد. این را به خاطر بسپارید که اگر در کاری خوانایی شرط نخست باشد ـ مانند نام یک روزنامه یا عنوان یک کتاب ـ باید به آن بسیار اهمیت داد؛ واما سفارشدهنده یک شرکت یا شخص باشد، خوانایی اهمیتی نخواهد داشت، زیرا چیزی که مهم است به خاطر ماندن، خلاقانه بودن و زیبایی طرح است و نه خوانایی آن.